Bonjour, nous empruntons cet important texte bilingue français-grec à l'excellent blog de notre amie française résidant à Salonique, Caroline Luigi, blog dont tous les autres textes sont remarquables (et, précisons-le, généralement bilingues), et qu'il faut aller voir directement sur le site
Caroline Luigi | Le monde en quête de poésie
Crise Grecque - Ο κόσμος σε αναζήτηση της
ποίησης
30/10/2012
La Grèce préfigure la Tiers-Mondialisation de l’Europe
Par
Bernard Conte, Maître de conférences à l’université de Bordeaux,
12/03/2010
Η
Ελλάδα προαναγγέλλει
την τριτοκοσμικοποίηση
της Ευρώπης
Του Bernard Conte, επίκουρος καθηγητής, πανεπιστήμιο του Bordeaux (↓Ελληνικά)
La
cure d’austérité drastique à laquelle la Grèce est sommée de se soumettre trouve
son modèle dans les politiques d’ajustement structurels qui ont été imposées par
le FMI aux pays du sud après la crise de la dette déclenchée par la remontée des
taux de la Fed en 1982, note l’économiste Bernard Conte. A l’époque, comme
aujourd’hui, la véritable difficulté consistait à faire accepter aux peuples de
supporter le coût de la crise. Mais depuis lors, les politiques permettant de
faire passer ces purges amères ont été peaufinées, prévient-il, rappelant que
l’OCDE a rédigé à toutes fins utiles un guide décrivant les stratégies à
employer en de telles circonstances. On peut par exemple y lire que « si l’on
diminue les dépenses de fonctionnement, il faut veiller à ne pas diminuer la
quantité de service, quitte à ce que la qualité baisse. On peut réduire, par
exemple, les crédits de fonctionnement aux écoles ou aux universités, mais il
serait dangereux de restreindre le nombre d’élèves ou d’étudiants. Les familles
réagiront violemment à un refus d’inscription de leurs enfants, mais non à une
baisse graduelle de la qualité de l’enseignement. »
Cela
ne vous évoque rien ?
La
Grèce est très endettée et la finance internationale attaque ce maillon faible
de la zone euro pour tester la cohésion de l’ensemble, avant éventuellement de
spéculer contre d’autres pays pour générer d’énormes profits.
La
réaction à cette attaque devrait entraîner la mise « sous tutelle » de la Grèce
par la Commission européenne, par ses partenaires au sein de la zone euro et/ou
par un éventuel Fonds monétaire européen. A l’instar des pays du Tiers-Monde à
partir des années 1980, la Grèce va se voir imposer un programme d’ajustement
économique et social drastique, traduisant sa Tiers-Mondialisation qui préfigure
sans doute celle d’autres pays européens.
La
Grèce enregistre des déficits publics importants qui doivent être financés par
l’emprunt dont le cumul accroît le volume de la dette de l’État. Pour rétablir
la confiance de ses bailleurs de fonds privés, le pays doit réduire son
endettement. A défaut, la prime de « risque », réclamée par les bailleurs, qui
s’ajoute au taux d’intérêt « normal » pourrait conduire à un taux usuraire.
Georges Papandréou n’a pas le choix, il doit impérativement s’endetter moins,
voire diminuer le volume de la dette grecque.
L’exemple du
Tiers-Monde en 1982
La
situation de la Grèce, liée au « surendettement », n’est pas sans rappeler celle
des pays du Tiers-Monde lors de la crise de la dette de 1982. En effet, pour
pouvoir faire face à leurs obligations financières, les pays du Sud, en quasi
cessation de paiements, ont été « aidés » par le FMI et par la Banque mondiale.
Ces institutions ont accordé des prêts aux pays du Sud afin qu’ils puissent
rembourser leurs banques créancières. Lesdites banques ont ainsi pu transférer
au FMI et à la Banque mondiale une bonne partie de leurs créances « pourries »
(ou « actifs toxiques » en langage politiquement correct). En contrepartie, les
pays « aidés » se sont vus imposer des programmes d’ajustement structurel,
traduction du consensus de Washington d’inspiration néolibérale
monétariste.
A
travers l’application de ses dix commandements, le consensus de Washington vise
à permettre aux pays sous ajustement de recouvrer la capacité d’assurer le
service (principal + intérêts) de leur dette extérieure. Il faut, à n’importe
quel prix, dégager des fonds pour payer les créanciers.
Réduire le
déficit de l’Etat
Cette
démarche passe par la compression des dépenses et l’augmentation des recettes de
l’État.
L’action
sur la dépense publique implique la réduction:
• de la masse salariale de la fonction publique
(baisse des effectifs et/ou du niveau des traitements)
• des autres dépenses de
fonctionnement (éducation, social...) • des subventions (services publics,
associations...)
• des investissements publics
(infrastructures...)
L’augmentation
des recettes réclame :
• l’alourdissement de la fiscalité
• la privatisation de services
publics rentables (eau, électricité...)
Plus
généralement, la croissance est censée élargir les marges de manœuvre par le
développement de l’activité économique qui, mécaniquement, augmente les recettes
de l’Etat. La croissance peut être tirée par les exportations si la production
nationale gagne en compétitivité externe, grâce à la dévaluation de la monnaie
nationale, ou, si cette opération se révèle impossible, par la désinflation
compétitive (comme pour le franc CFA avant la dévaluation de 1994) qui consiste
à obtenir un taux d’inflation plus faible que celui des pays
concurrents.
La
philosophie des programmes d’ajustement est, in fine, d’une part, de tenter
d’augmenter la production locale de surplus (par la croissance) et, d’autre
part, de réduire la consommation locale dudit surplus afin de l’exporter. En
aucun cas, il s’agissait de se préoccuper du bien-être des
populations.
Un bilan des
ajustements dramatique
Malgré
de nombreuses études financées par la Banque mondiale et le FMI, tendant à
démontrer que l’ajustement générait de la croissance et, par effet de
ruissellement, bénéficiait même aux pauvres. Les conséquences sociales négatives
ont été rapidement mises à jour et dénoncées. Ainsi, la pauvreté s’est accrue et
les classes moyennes préexistantes ont été paupérisées. Les populations du Sud
ont subi les conséquences funestes de l’ajustement pour rembourser des dettes
dont elles n’avaient que peu profité.
La Grèce
« inaugure » les politiques d’ajustement en Europe
Jusqu’à
présent, l’ajustement néolibéral imposé était réservé aux pays « non
développés ». La Grèce inaugure le processus de Tiers-Mondialisation de l’Europe
en passant sous les fourches caudines de « l’ajustement ». A l’instar des pays
du Tiers-Monde, il s’agit de dégager des marges de manœuvre budgétaires pour
rembourser la dette extérieure à travers la réduction du périmètre de l’État, la
privatisation, la dérégulation, les coupes claires dans les budgets de santé,
d’éducation...
La Grèce est un
test pour l’Europe néolibérale
L’inconnue
reste la réaction populaire. La population va-t-elle accepter l’austérité ?
Déjà, des grèves et des manifestations se déroulent. Hier, le 11 mars, plus de
100 000 personnes manifestaient dans les rues d’Athènes. Au Portugal et en
Espagne, la mobilisation sociale s’opère. L’ajustement va-t-il buter sur
l’obstacle social ? D’autant plus que les conséquences des troubles sociaux
pourraient atteindre le domaine politique avec l’émergence et l’éventuelle
arrivée au pouvoir de forces politiques situées en-dehors du « consensus » :
droite « molle » - gauche « caviar ». Mais, là aussi, les élites complices
peuvent trouver l’inspiration dans l’expérience du Tiers-Monde pour faire
« passer » les réformes.
La faisabilité
politique de l’ajustement
Dans
les années 1990, de nombreux travaux ont été menés, au sein de l’OCDE, sur la
faisabilité politique de l’ajustement néolibéral. Christian Morrisson prévient :
« l’application de programmes d’ajustement dans des dizaines de pays pendant les
années 1980 a montré que l’on avait négligé la dimension politique de
l’ajustement. Sous la pression de grèves, de manifestations, voire d’émeutes,
plusieurs gouvernements ont été obligés d’interrompre ou d’amputer sévèrement
leurs programmes » (p. 6). Il convient de minimiser les risques et adopter une
stratégie politique adéquate.
Prendre des
mesures politiquement et socialement peu risquées
A
partir de plusieurs études-pays, Christian Morrisson met en avant « l’intérêt
politique de certaines mesures [...]: une politique monétaire restrictive, des
coupures brutales de l’investissement public ou une réduction des dépenses de
fonctionnement ne font prendre aucun risque à un gouvernement. Cela ne signifie
pas que ces mesures n’ont pas des conséquences économiques ou sociales
négatives: la chute des investissements publics ralentit la croissance pour les
années à venir et met sur-le-champ des milliers d’ouvriers du bâtiment au
chômage, sans allocation. Mais nous raisonnons ici en fonction d’un seul
critère : minimiser les risques de troubles » (p. 16). Peu importe, « dans la
réalité, les entreprises du bâtiment souffrent beaucoup de telles coupures [dans
les investissements publics] qui multiplient les faillites et les licenciements.
Mais ce secteur, composé surtout de petites et moyennes entreprises, n’a
quasiment aucun poids politique » (p.17). « La réduction des salaires et de
l’emploi dans l’administration et dans les entreprises parapubliques figure,
habituellement, parmi les principales mesures des programmes [d’ajustement] »
(p. 29).
Selon
Christian Morrisson, cette mesure est « moins dangereuse politiquement » que
d’autres « et elle touche les classes moyennes plutôt que les pauvres » (p. 29).
En cas de troubles (grèves...), « le gouvernement a toutefois les moyens de
faire appel au pragmatisme des fonctionnaires. Il peut, par exemple, expliquer
que, le FMI imposant une baisse de 20 pour cent de la masse salariale, le seul
choix possible est de licencier ou de réduire les salaires et qu’il préfère la
seconde solution dans l’intérêt de tous. Les expériences de plusieurs
gouvernements africains montrent que ce discours peut être entendu » (p. 29). Ce
qui est vrai en Afrique l’est certainement sous d’autres cieux.
Agir sur la
qualité des services publics
« Si
l’on diminue les dépenses de fonctionnement, il faut veiller à ne pas diminuer
la quantité de service, quitte à ce que la qualité baisse. On peut réduire, par
exemple, les crédits de fonctionnement aux écoles ou aux universités, mais il
serait dangereux de restreindre le nombre d’élèves ou d’étudiants. Les familles
réagiront violemment à un refus d’inscription de leurs enfants, mais non à une
baisse graduelle de la qualité de l’enseignement et l’école peut progressivement
et ponctuellement obtenir une contribution des familles, ou supprimer telle
activité. Cela se fait au coup par coup, dans une école mais non dans
l’établissement voisin, de telle sorte que l’on évite un mécontentement général
de la population » (p. 30). Sans commentaire !
Diviser et
opposer pour imposer
« Un
gouvernement peut difficilement [ajuster] contre la volonté de l’opinion
publique dans son ensemble. Il doit se ménager le soutien d’une partie de
l’opinion, au besoin en pénalisant davantage certains groupes. En ce sens, un
programme qui toucherait de façon égale tous les groupes (c’est-à-dire qui
serait neutre du point de vue social) serait plus difficile à appliquer qu’un
programme discriminatoire, faisant supporter l’ajustement à certains groupes et
épargnant les autres pour qu’ils soutiennent le gouvernement. » (p. 17). Comme
« la plupart des réformes frappent certains groupes tout en bénéficiant à
d’autres, [...] un gouvernement peut toujours s’appuyer sur la coalition des
groupes gagnants contre les perdants » (p. 18). Il faut donc diviser et opposer
pour imposer.
Un régime
« dictatorial » serait idéal pour imposer les réformes
« Une
comparaison pour les pays d’Amérique latine entre des régimes démocratiques
comme la Colombie, l’Équateur, le Pérou, et des régimes militaires, comme
l’Argentine et le Chili, en 1981-82, montre que les troubles sont plus rares
lorsque le régime est militaire [...] La comparaison entre les deux expériences
de l’Argentine sous un régime militaire (en 1981) et en démocratie (1987) est
parlante: le niveau de protestation a été trois fois plus élevé en 1987 et il y
a eu beaucoup plus de manifestations » (p. 12). Ainsi, un régime dur serait
idéal pour imposer les réformes. Le néolibéralisme serait-il entrain de
déraper ?
Au
total, la Grèce préfigure bien la Tiers-Mondialisation de l’Europe.
Source:
http://cadtmnimes.free.fr/spip.php?article229
............................................................................................................................
Η Ελλάδα προαναγγέλλει την τριτοκοσμικοποίηση της Ευρώπης
Του Bernard Conte, επίκουρος καθηγητής,
πανεπιστήμιο του Bordeaux, 12/03/2010
| Catherine
Payton |
Τα μέτρα αυστηρής λιτότητας στα οποία υποβάλλεται
η
Ελλάδα,
βρίσκουν
το
πρότυπό
τους
στις
πολιτικές
διαρθρωτικής προσαρμογής που επιβλήθηκαν
από
το
ΔΝΤ
στις
χώρες
του
Νότου
μετά
την
κρίση
χρέους
που
προκάλεσε
η
άνοδος
των
επιτοκίων
της
FED το 1982, επισημαίνει
ο
οικονομολόγος Bernard Conte. Εκείνη την εποχή, όπως και σήμερα, η πραγματική
δυσκολία
βρισκόταν
στο
να
αναγκάσουν τους λαούς να (από)δεχτούν το κόστος της κρίσης. Από τότε όμως οι πολιτικές επιβολής αυτών των δυσάρεστων μέτρων βελτιώθηκαν,
λέει
ο
Conte, υπενθυμίζοντας
ότι
ο
ΟΟΣΑ
συνέταξε
– για
κάθε
περίπτωση
– έναν
οδηγό
(το
έργο:
La
faisabilité
politique
de
l’ajustement – Η
πολιτική
βιωσιμότητα
της φιλελεύθερης προσαρμογής,
του
Christian Morrisson), όπου περιγράφονται
οι
στρατηγικές που εφαρμόζονται σε τέτοιες περιπτώσεις.
Η Ελλάδα είναι υπερχρεωμένη
και
ο
διεθνής
χρηματοοικονομικός τομέας επιτίθεται στον αδύναμο κρίκο της ευρωζώνης προκειμένου
να
δοκιμάσει
τη
συνοχή
του
συνόλου,
προτού
να
κερδοσκοπήσει ενδεχομένως εναντίον άλλων χωρών με σκοπό το υπερκέρδος.
Η αντίδραση σε αυτή την επίθεση θα έπρεπε να οδηγήσει στο να τεθεί η Ελλάδα υπό την κηδεμονία της Ευρωπαϊκής
Ένωσης,
των
συνεταίρων της ευρωζώνης ή/και ενός πιθανού ευρωπαϊκού νομισματικού
Ταμείου.
Όπως
και
οι
τριτοκοσμικές χώρες από τη δεκαετία του ’80, η Ελλάδα πρόκειται να συνειδητοποιήσει ότι υποβάλλεται
σε
ένα
αυστηρό
πρόγραμμα
οικονομικής και κοινωνικής προσαρμογής
που
θα
σημάνει
την
τριτοκοσμικοποίηση της, πράγμα που προαναγγέλλει αναμφίβολα
το
ίδιο
και
για
άλλες
χώρες
της
Ευρώπης.
Η Ελλάδα καταγράφει
σημαντικά
δημόσια
ελλείμματα που πρέπει να χρηματοδοτηθούν από δάνεια, των οποίων η συσσώρευση
αυξάνει
τον
όγκο
του
χρέους
του
κράτους.
Προκειμένου να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη
των
ιδιωτών
δανειστών
της,
η
χώρα
πρέπει
να
μειώσει
το
χρέος
της.
Αν
δεν
το
καταφέρει, το ασφάλιστρο « κινδύνου »,
που
διεκδικούν οι δανειστές και που προστίθεται στο «κανονικό» επιτόκιο, θα μπορούσε να οδηγήσει σε τοκογλυφία.
Ο
Γιώργος
Παπανδρέου δεν έχει άλλη επιλογή, πρέπει οπωσδήποτε να χρεωθεί σε μικρότερο βαθμό και μάλιστα, να μειώσει τον όγκο του ελληνικού χρέους.
Το παράδειγμα του Τρίτου Κόσμου το 1982
Η κατάσταση της «υπερχρέωσης»
Ελλάδας
μοιάζει
με
αυτή
των
χώρων
του
Τρίτου
Κόσμου
κατά
τη
διάρκεια
της
κρίσης
χρέους
του 1982.
Πράγματι,
προκείμενου να αντιμετωπίσουν τις χρηματοπιστωτικές
υποχρεώσεις, οι χώρες του Νότου, στα πρόθυρα της στάσης πληρωμών, «βοηθήθηκαν» από το ΔΝΤ και την παγκόσμια Τράπεζα. Αυτοί οι οργανισμοί
δάνεισαν
στις
χώρες
του
Νότου
ώστε
οι
τελευταίες να καταφέρουν να καλύψουν τα χρέη τους προς τις τράπεζες. Έτσι, οι εν λόγω τράπεζες μπόρεσαν και μετέφεραν στο ΔΝΤ και στην παγκόσμια Τράπεζα ένα μεγάλο μέρος των «τοξικών» πιστώσεων
(ή
των
«τοξικών
ενεργητικών» τους, σε γλώσσα πολιτικά ορθή). Σε αντάλλαγμα, στις χώρες που δέχτηκαν «βοήθεια» επιβλήθηκαν
προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής,
δηλαδή
υλοποίηση
της
συναίνεσης της Ουάσινγκτον που είναι προϊόν νεοφιλελεύθερης
μονεταριστικής εμπνεύσεως.
Μέσω της εφαρμογής των δέκα εντολών της, η συναίνεση της Ουάσινγκτον
στοχεύει
στο
να
επιτρέψει
στις
χώρες
υπό
προσαρμογή να επανακτήσουν τη δυνατότητα
να
εξασφαλίσουν την εξυπηρέτηση (κύρια + επιτόκια) του εξωτερικού
χρέους
τους.
Πρέπει,
με
κάθε
τίμημα,
να
αποδεσμεύσουν κεφάλαια για να πληρώσουν τους δανειστές τους.
Μείωση του κρατικού ελλείμματος
Η μείωση του ελλείμματος
υπονοεί
τη
συρρίκνωση των δαπανών και την αύξηση των εσόδων του κράτους.
Η μείωση των δημοσίων δαπανών προϋποθέτει
μείωση:
• στις δαπάνες για τη μισθοδοσία
των
δημοσίων
υπαλλήλων
(μείωση
του
δυναμικού
ή/ και του επίπεδου των μισθών)
• στις άλλες λειτουργικές
δαπάνες
(παιδεία,
κοινωνικές δαπάνες…)
• στις επιδοτήσεις
(δημόσιες
υπηρεσίες, σύλλογοι…)
• στις δημόσιες επενδύσεις
(υποδομές…)
Η αύξηση των εσόδων απαιτεί:
• (την) επιβάρυνση
της
φορολόγησης
• (την) ιδιωτικοποίηση
των
κερδοφόρων δημόσιων υπηρεσιών (νερό, ηλεκτροδότηση…)
Γενικότερα,
υποτίθεται ότι η ανάπτυξη διευρύνει τα περιθώρια κινήσεων με την ανάπτυξη της οικονομικής δραστηριότητας,
η
οποία
αυξάνει
αυτόματα
τα
έσοδα
του
Κράτους.
Η
ανάπτυξη
μπορεί
να
προέρχεται από τις εξαγωγές, σε περίπτωση που η εθνική παραγωγή έχει όφελος από τον εξωτερικό ανταγωνισμό χάρη στην υποτίμηση του εθνικού νομίσματος,
ή,
εάν
αυτό
αποδεικνύεται αδύνατο, με τον ανταγωνιστικό αποπληθωρισμό
(όπως
έγινε
με
το CFA – φράγκο Αφρικανικής
Οικονομικής Κοινότητας) προτού γίνει η υποτίμηση του 1994: σκοπός ήταν ένα ποσοστό πληθωρισμού
χαμηλότερο από αυτόν των ανταγωνιστικών χώρων.
Η φιλοσοφία των προγραμμάτων
προσαρμογής είναι τελικά, αφενός μια προσπάθεια αύξησης της πλεονασματικής
τοπικής
παραγωγής
(μέσω
της
ανάπτυξης) και, αφετέρου μείωσης της τοπικής κατανάλωσης
του
πλεονάσματος αυτού με σκοπό την εξαγωγή του. Σε καμία περίπτωση δεν τίθεται θέμα για την ευημερία των λαών.
Ο τραγικός απολογισμός των προσαρμογών
Παρά τις πολυάριθμες
μελέτες
που
έγιναν
με
χρηματοδότηση της παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, οι οποίες τείνουν να αποδεικνύουν
ότι
η
προσαρμογή παράγει ανάπτυξη και συνεπώς, ευνοεί και τους φτωχούς, οι αρνητικές κοινωνικές επιπτώσεις
δεν
άργησαν
να
εμφανιστούν και να καταδικαστούν. Έτσι, αυξήθηκε η φτώχια και η προϋπάρχουσα
μεσαία
τάξη
εξαθλιώθηκε. Οι λαοί του Νότου έχουν υποστεί τις τραγικές συνέπειες της προσαρμογής για την αποπληρωμή
των
χρεών
από
τα
οποία
ωφελήθηκαν ελάχιστα.
Η Ελλάδα «εγκαινιάζει» τις προσαρμοστικές πολιτικές στην Ευρώπη
Μέχρι στιγμής, η νεοφιλελεύθερη
προσαρμογή που επιβλήθηκε, προοριζόταν
αποκλειστικά για τις «μην αναπτυγμένες» χώρες. Η Ελλάδα εγκαινιάζει
τη
διαδικασία τριτοκοσμικοποίησης της Ευρώπης με αφορμή τη λεγόμενη «προσαρμογή».
Όπως
και
στις
χώρες
του
Τρίτου
Κόσμου,
πρόκειται
να
κερδίσει
δημοσιονομικά περιθώρια κινήσεως ώστε να εξοφλήσει το εξωτερικό χρέος μέσω της μείωσης του μεγέθους του Κράτους, της ιδιωτικοποίησης, της απορρύθμισης,
των
περικοπών
στον
προϋπολογισμό της υγείας, της παιδείας, κλπ.
Η Ελλάδα είναι το πειραματόζωο της φιλελεύθερης Ευρώπης
Ο άγνωστος παράγοντας
παραμένει
η
λαϊκή
αντίδραση. Θα αποδεχτεί άραγε τη λιτότητα ο λαός; Ήδη γίνονται απεργίες και διαδηλώσεις. Χτες, 11 Μαρτίου (2010),
πάνω
από 100
000 άτομα
διαδήλωναν στην Αθήνα. Στην Πορτογαλία και στην Ισπανία ξεκίνησε η κοινωνική επιστράτευση.
Η
προσαρμογή θα σκοντάψει στο κοινωνικό εμπόδιο; Επιπλέον, οι κοινωνικές ταραχές μπορεί να αγγίξουν και τον πολιτικό τομέα με την εμφάνιση και την πιθανή άνοδο στην εξουσία πολιτικών δυνάμεων που βρίσκονται
εκτός
«συναίνεσης»: «μαλακή» δεξιά - αριστερά «του σαλονιού». Κι εδώ όμως, οι συνένοχες ελίτ μπορούν να εμπνευστούν
από
την
εμπειρία
του
Τρίτου
Κόσμου
για
να
επιβάλλουν τα μέτρα.
Η βιωσιμότητα της προσαρμοστικής πολιτικής
Στη δεκαετία του ’90, πραγματοποιήθηκαν
πολλές
εργασίες
στους
κόλπους
του
ΟΟΣΑ
σχετικά
με
την
πολιτική
βιωσιμότητα της φιλελεύθερης προσαρμογής.
Ο
Christian Morrisson προειδοποιεί: « η εφαρμογή των προγραμμάτων
προσαρμογής σε δεκάδες χώρες στη δεκαετία του’80 έδειξε ότι δε δόθηκε καμία σημασία στην πολιτική διάσταση της προσαρμογής. Υπό την πίεση απεργιών, διαδηλώσεων,
ακόμα
και
εξεγέρσεων, πολλές κυβερνήσεις αναγκάστηκαν
να
διακόψουν
ή
να
περιορίσουν σε μεγάλο βαθμό τα προγράμματά τους» (σελ. 6). Συμφέρει η ελαχιστοποίηση
των
κινδύνων
και
η
υιοθέτηση
μιας
κατάλληλης πολιτικής στρατηγικής.
Μέτρα με ελάχιστο
πολιτικό
και κοινωνικό ρίσκο
Βασισμένος σε μελέτες πάνω σε πολλές χώρες, ο Christian Morrisson επισημαίνει «το πολιτικό συμφέρον κάποιων μέτρων […]: καμία κυβέρνηση δεν κινδυνεύει
από
περιοριστική νομισματική πολιτική, απότομες περικοπές στις δημόσιες επενδύσεις
ή
μείωση
των
λειτουργικών δαπανών. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι αυτά τα μέτρα δεν έχουν αρνητικές επιπτώσεις, οικονομικές
ή
κοινωνικές : η μείωση των δημόσιων επενδύσεων επιβραδύνει
την
ανάπτυξη
για
αρκετά
χρόνια
και
οδηγεί
στην
ανεργία
χιλιάδες
εργάτες
του
οικοδομικού τομέα, χωρίς επίδομα. Σκεπτόμαστε εδώ όμως βάσει ενός μόνο κριτηρίου: ελαχιστοποίηση
των
κινδύνων
ταραχών»
(σελ.
16). Άνευ
σημασίας
«στην
πραγματικότητα, οι οικοδομικές επιχειρήσεις
υποφέρουν
πολύ
από
τέτοιες
περικοπές
(στις
δημόσιες
επενδύσεις) που πολλαπλασιάζουν τις πτωχεύσεις
και
τις
απολύσεις. Αλλά αυτός ο τομέας, που αποτελεί σύνθεση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, δεν έχει κανένα σχεδόν πολιτικό βάρος» (σελ. 17). «Οι μειώσεις των μισθών και των θέσεων εργασίας στο στενό και στον ευρύ δημόσιο τομέα εμφανίζονται
συνήθως
ανάμεσα
στα
κύρια
μέτρα
των
προγραμμάτων προσαρμογής» (σελ. 29).
Κατά τον Christian Morrisson, αυτό το μέτρο είναι «λιγότερο επικίνδυνο
από
πολιτική
άποψη»
από
άλλα
και
«επιβαρύνει τα μεσαία στρώματα και όχι τους φτωχούς». Σε περίπτωση ταραχών (απεργίες…), «η κυβέρνηση έχει ωστόσο τη δυνατότητα να επικαλείται
τον
πραγματισμό των δημόσιων υπαλλήλων. Μπορεί, παραδείγματος χάρη, να εξηγήσει ότι, αφού το ΔΝΤ θέλει μείωση 20% στη μισθοδοσία,
η
μόνη
δυνατή
λύση
είναι
είτε
οι
απολύσεις
είτε
η
μείωση
των
μισθών
και
ότι
προτιμά,
για
το
συμφέρον
όλων,
τη
δεύτερη
λύση.
Η
εμπειρία
πολλών
κυβερνήσεων της Αφρικής δείχνει ότι ο λαός ανταποκρίνεται «θετικά» σε αυτό το επιχείρημα»
(σελ.
29). Και
αυτό
που
ισχύει
στην
Αφρική,
ισχύει
και
σε
άλλες
χώρες
του
κόσμου.
Μείωση της ποιότητας των δημόσιων υπηρεσιών
«Εάν μειώσουμε τα λειτουργικά
έξοδα,
θα
φροντίσουμε όμως να μη μειώσουμε την ποσότητα της υπηρεσίας, κι ας μειωθεί η ποιότητα. Μπορούμε, παραδείγματος χάρη, να περικόψουμε
τις
πιστώσεις
για
λειτουργικές δαπάνες στα σχολεία και στα πανεπιστήμια, θα ήταν όμως επικίνδυνο
να
περιορίσουμε τον αριθμό των μαθητών ή των φοιτητών. Οι οικογένειες θα αντιδράσουν
βίαια
στην
άρνηση
εγγραφής
των
παιδιών
τους,
όχι
όμως
σε
μια
βαθμιαία
μείωση
της
ποιότητας
της
παιδείας
και
το
σχολείο
μπορεί
να
εξασφαλίσει προοδευτικά και με χρονική ακρίβεια οικονομική
συνεισφορά από τις οικογένειες ή να καταργήσει
κάποια
δραστηριότητα. Αυτό γίνεται σταδιακά, σε ένα σχολείο κι όχι στο διπλανό ώστε να αποφύγουμε τη γενική δυσαρέσκεια
του
λαού».
Ουδέν
σχόλιον!
Διαίρει και βασίλευε
«Μια κυβέρνηση, δύσκολα μπορεί να πραγματοποιήσει
την
προσαρμογή ενάντια στη βούληση της κοινής γνώμης στο σύνολό της. Πρέπει να διατηρήσει την υποστήριξη
ενός
μέρους
της
κοινής
γνώμης,
κι
αν
χρειαστεί, εις βάρος άλλων κοινωνικών ομάδων. Με αυτή την έννοια, ένα μέτρο που θα αφορούσε με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις κοινωνικές
ομάδες
(δηλαδή
που
θα
ήταν
ουδέτερο,
από
κοινωνική
άποψη),
θα
ήταν
πολύ
πιο
δύσκολο
να
εφαρμοστεί από ένα μέτρο μεροληπτικό, που θα επιβάρυνε συγκεκριμένες
ομάδες
και
που
θα
εξαιρούσε
τις
άλλες
προκειμένου να υποστηρίξουν την κυβέρνηση» (σελ.17). Επειδή «οι περισσότερες
μεταρρυθμίσεις χτυπούν συγκεκριμένες ομάδες προς όφελος άλλων, […] μια κυβέρνηση μπορεί πάντα να στηρίζεται
στην
συμμαχία
των
νικητριών
ομάδων
ενάντια
στους
ηττημένους» (σελ. 18). Συνεπώς, συνιστάται
η
διαίρεση
και
η
αντιπαράθεση των κοινωνικών ομάδων για την επιβολή αυστηρών μέτρων.
Ένα «δικτατορικό» καθεστώς θα ήταν ιδανικό για την επιβολή των μέτρων
«Μια σύγκριση των δημοκρατικών
χώρων
της
Λατινικής
Αμερικής
όπως
η
Κολομβία,
ο
Ισημερινός, το Περού με τα στρατιωτικά καθεστώτα όπως η Αργεντινή και η Χιλή, το 1981-82, δείχνει ότι οι ταραχές είναι σπανιότερες
όταν
πρόκειται
για
στρατιωτικά καθεστώτα. […] Εύγλωττη είναι η σύγκριση ανάμεσα στις δυο εμπειρίες της Αργεντινής
υπό
στρατιωτικό καθεστώς (το 1981) και με δημοκρατία (το 1987): το επίπεδο διαμαρτυρίας
ήταν
τρεις
φορές
πιο
υψηλό
το 1987
και
υπήρξαν
πιο
πολλές
διαδηλώσεις» (σελ. 12). Έτσι, ένα αυταρχικό καθεστώς θα ήταν ιδανικό για την επιβολή των μέτρων. Μήπως ο νεοφιλελευθερισμός
τείνει
να
ξεφύγει;
Εν κατακλείδι,
η
Ελλάδα
σηματοδοτεί με σαφήνεια την τριτοκοσμικοποίηση της Ευρώπης.
Σημ.
του μετφρ.: Οι αναφορές στις σελίδες αφορούν στο γαλλικό κείμενο του έργου του
Christian Morrisson, La faisabilité politique de l’ajustement.
Μετάφραση : Caroline Luigi, Νατάσσα Σπυρίδου.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire